Lược sử game: EA - ông trùm tai tiếng của ngành công nghiệp game

35 năm đáng ngưỡng mộ hay đáng ghét bỏ của EA?

Khi đã nói đến ngành công nghiệp game, không thể nào không kể đến những cái tên đã quá đỗi nổi tiếng như Ubisoft, Valve, Nintendo, Sony, Microsoft... và EA. Là một trong những công ty game lớn nhất thế giới, EA đứng thứ 6 trong danh sách những hãng game có doanh thu cao nhất thế giới với hơn 4.6 tỉ đô lợi nhuận chỉ riêng trong năm 2016. EA chả xa lạ gì với game thủ nhờ những thương hiệu lừng danh lâu đời của hãng ví dụ như FIFA, MADDEN NFL, Mass Effect,... nhưng họ cũng nổi danh là một trong những công ty tệ nhất thế giới. Vậy tại sao EA trở nên khổng lồ như ngày hôm nay? Hãy cùng tim hiểu lịch sử hơn 35 năm của EA để tìm câu trả lời: 

Vào năm 1982, Trip Hawkín đến gặp Don Valentine, một nhà đầu tư mạo hiểm để xin tiền trợ cấp cho dự án của mình: Amazin's Software. Không những Valentine thấy hứng thú với dự án, ông còn khuyến khích Hawkin rời bỏ Apple, nơi mà tại thời điểm đó Hawkin đang giữ ghế giám đốc Marketing, cho phép Hawkin sử dụng một phần tòa nhà làm việc Sequoia Capital để làm văn phòng khởi nghiệp. Hawkin đã nghe theo lời của Valentine và quyết định rời khỏi Apple, sử dụng vốn cá nhân của mình là số tiền $200.000 để đầu tư vào dự án EA (Cái tên Amazin's Software đã bị thay ngay lập tức do nghe không hấp dẫn bằng), cộng thêm vào đó là 2 triệu đô từ những nhà đầu tư mạo hiểm trong đó có Valentine.

Hawkin thuê lại những nhân viên cũ của mình từ Apple, một vài người từ Atari... Trong vòng 7 tháng đội ngũ nhân viên của EA tăng lên 17 người. Nhờ chiến lược kinh doanh khôn ngoan, bán đến tận tay người dùng để lấy danh tiếng. Sau 3 năm kể từ ngày công ty thành lập, EA đã được định giá ở mức 18 triệu đô, một tốc độ tăng trưởng đáng ngưỡng mộ. Nhờ vào số tiền mà họ kiếm được trong 3 năm đầu, EA đã mở thêm một chi nhánh tại Châu Âu, chuẩn bị cho cuộc xâm lược đến thị trường béo bở này.

Trong những ngày đầu tiên, EA phát hành rất nhiều game cũng như phần mềm cho hệ máy tính cổ: Amiga. Một vài cái tên nổi bật có thể kể đến như F/A - 18 Interceptor, game mô phỏng máy bay có thể được coi là siêu phẩm thời bấy giờ. Deluxe Paint là phần mềm nâng cấp của Paint trên hệ máy Amiga và cũng đã tạo ra thành công cho EA, khiến thương hiệu của hãng ngày càng được nhiều người biết đến hơn. Có thể nói nếu không nhờ Amiga, có lẽ EA đã không thể lớn mạnh như hiện nay.

Sau 4 năm phát triển, EA cho ra mắt game bắt đầu cho một trong những series quan trọng nhất của hãng, MADDEN NFL. Vì EA là công ty Mỹ, nơi mà môn thể thao vua là bóng bầu dục và bóng chày nên cũng dễ hiểu khi hãng quyết định đánh vào môn thể thao này. Tuy lúc đầu EA không đủ to để có thể sở hữu bản quyền cho NFL mà phải tạo ra một game bóng bầu dục với cầu thủ và đội giả tưởng, nhưng nó vẫn là một thành công vang dội. Sau khi đã đủ lớn mạnh trong tương lai vào năm 1993, EA mua bản quyền cho NFL và gần như độc chiếm game bóng bầu dục.

Cũng vào 1993, chi nhánh EA tại Châu Âu đã làm nên huyền thoại khi cho ra mắt FIFA. Như đã nói ở trên, EA ban đầu là công ty Mỹ, và người Mỹ không hề quan tâm đến bóng đá như ở những nơi khác trên thế giới. Đội ngũ của EA tại Châu Âu phải nài nỉ liên tục thì những người chóp bu của hãng tại Mỹ mới thậm chí cho phép họ phát triển FIFA. Trong 4 tuần đầu tiên ra mắt game, FIFA đã bán được 500 nghìn bản copy, nhiều hơn 200 nghìn so với con số dự tính ban đầu. Cho đến nay, FIFA là một trong những series hái ra nhiều tiền nhất cho EA, là thương hiệu hàng đầu mà ai nghĩ đến EA cũng phải nghĩ đến FIFA đầu tiên.

Trong những năm tiếp theo, ngoài tiếp tục ra mắt game, EA còn đi shopping những nhà phát triển game khác. 1997, EA mua Maxis, nhà phát triển của Sim và những game mô phỏng khác với giá 125 triệu đô. Sau đó 1 năm vào 1998, EA tung ra số tiền gần tương đương, 122 triệu đô để dành quyền sở hữu Westwood studios, những người đã làm ra Dune, Command and Conquer. 

Nhà sáng lập gốc của EA, Trip Hawkin quyết định rời bỏ công ty vào năm 2000 và Larry Probst lên thay quyền điều hành. Đến 2002,, EA phát hành phần đầu tiên của Battlefield. Doanh thu của Battlefield lớn đến nỗi EA đã mua nhà phát triển của game là Digital Illusion vào năm 2004 đồng thời đổi tên Digital Illusion thành DICE. Cùng năm đó, EA đã thâu tóm được 20% cổ phiếu của một hãng game lớn khác là Ubisoft, bắt đầu chiến dịch chiếm hữu Ubisoft một cách cưỡng ép. Ubisoft đã phải nhờ đến cả chính phủ Pháp vào cuộc để đảm bảo hãng không bị nuốt chửng bởi EA. Đến năm 2010 EA đã từ bỏ ý định và bán lại toàn bộ số cổ phiếu của Ubisoft mà họ nắm giữ. Điều tương tự cũng xảy ra với chiến lược thâu tóm Take-Two của EA vào vài năm sau Ubisoft.

2004 quả là một năm bận rộn với EA vì hãng tiếp tục mua Mythic Entertaintment sau khi hãng này vừa hoàn thành phát triển Warhammer Online. EA đồng thời đăng kí bản quyền cho nhiều game thể thao của mình, nhưng quan trọng nhất là hãng đã đạt được một thỏa thuận với ESPN, cho hãng độc quyền làm game thể thao dưới thương hiệu của ESPN. Đây là một thương vụ cực kì quan trọng với EA vì nó đảm bảo rằng hãng sẽ không có đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực game thể thao, điều mà SEGA đã làm được khi ra mắt ESPN NFL 2K5.

3 năm sau đó, 2007, EA chuyển đổi mô hình doanh nghiệp của họ thành City State Model. Điều này khá là ngược với những gì hãng đã làm từ trước đến giờ, cơ chế mới giúp những studios làm game dưới trướng của EA có thể hoạt động một cách thoải mái và độc lập hơn, do không chịu sự chi phối trực tiếp quá nhiều từ EA mô hình chung đã gia tăng sự sáng tạo và hiệu quả công việc. Nhờ có cơ chế mới nên 2 studio là Bioware và Maxis đã phát triển rất mạnh. Cùng năm đó họ đã nắm quyền sở hữu Super Computer International, những người sở hữu Bioware và Pandemic.

2011, EA chơi nặng tay, mua Pop Cap, những người làm ra Plant vs Zombie với giá 1.3 tỉ đô la, giá ban đầu mà EA đưa ra chỉ có khoảng 700 triệu đô nhưng sau đó đã tăng lên chóng mặt do bao gồm cả lợi nhuận mà Pop Cap đã kiếm được trong năm đó. Tham vọng của EA không chỉ dừng lại ở đó, EA quyết định đề nghị Valve với mức giá 1 tỉ đô trong năm 2012, mức giá này chưa bao gồm lợi nhuận của năm giống với Pop Cap nhưng đề nghị này của EA đã bị từ chối thẳng thừng. Lí do EA phải đưa ra một số tiền lớn để mua Valve mà không làm thủ thuật chiếm cổ phiếu giống cách họ làm với Ubisoft là vì Valve không tham gia vào thị trường chứng khoán và không phát hành cổ phiếu.

Đến năm 2013, EA sa thải khoảng 10% nhân công của họ trên toàn thế giới, một việc làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi nhuận của họ năm đó. Nhưng việc sa thải hàng loạt nhân viên này có lẽ không phải vì lí do tài chính, vì chỉ sau 1 tháng kể từ ngày sa thải, EA đã kí với Disney một thỏa thuận biến họ trở thành người duy nhất được làm game dựa trên vũ trụ Star War trong vòng 10 năm tiếp đó (2013 -2023). Và tất nhiên để có thể sở hữu một series lớn như Star War thì EA sẽ phải trả một núi tiền khổng lồ rồi, nhưng đáng tiếc chúng ta không biết chính xác số tiền mà EA bỏ ra. Sự việc này đồng thời đã khiến dự án đầy triển vọng Star War 1313 bị hủy. 

Điều đáng nói ở đây là trong 2 năm 2012 và 2013, những năm mà sức bành trướng của EA cao nhất, cộng thêm việc hãng đã sa thải 10% nhân viên của mình đã biến EA trở thành công ty tệ nhất nước Mỹ. EA cũng là công ty duy nhất từ trước đến giờ đạt được danh hiệu "cao quý" này 2 năm liên tục.

Trong năm 2015, EA kiếm được 4.3 tỉ đô la lợi nhuận. gần một nửa trong số đó hãng kiếm được nhờ bán game và Microtransaction qua mạng, Digital. Nghĩa là EA không hề mất thêm chi phí để làm ra đĩa cứng Physical, cũng không cần vận chuyển đến nơi phân phối, không phải trả tiền cho các cửa hàng để bán sản phẩm của họ, họ đơn giản là nuốt gần như trọn vẹn số tiền mà họ kiếm được mà không phải trả khoản phí vặt nào. Để làm được như thế là một nỗ lực cố gắng vượt bậc của EA về mặt thương mại, về chiến lược Marketing quá khủng khiếp của hãng đã khiến gần như mọi game thủ đều ít nhất phải nghe đến 2 từ EA ít nhất 1 lần.

Từ đấy đến nay, EA vẫn tiếp tục có những vết nhơ khó thể xóa nhà ví dụ như Mirrow Edge 2, Battlefront, Battlefield Hardline, Mass Effect: Andromeda và liên tục những Microtransaction vô lí. Nhưng họ cũng phần nào chịu lắng nghe và chiều theo ý game thủ hơn khi đã ra mắt những cái tên như FIFA 2017, Battlefield 1 và Titanfall 2. Tuy rằng EA là một trong những ông trùm của ngành công nghiệp game toàn cầu nhưng nếu họ không chịu thay đổi cơ cấu mà cứ tiếp tục như hiện nay thì tương lai phía trước của họ có lẽ sẽ vô cùng mờ mịt. Nhưng nếu họ tiếp tục những hướng đi đúng đã thể hiện được trong năm 2016 thì game thủ thế giới sẽ có cái nhìn khác về họ, đó sẽ là một câu truyện chuộc lỗi vô cùng diệu kì.